توليد علم پس از انقلاب اسلامي
در همين خصوص سرمايه گذاري هاي جدي بر روي فناوري راهبردي مانند سلول هاي بنيادي، انرژيهاي نو، زيست فناوري، فناوري ميكروالكترونيك، هوافضا، فناوري نانو، طب ايراني، گياهان دارويي و... انجام داده كه در نهايت به بالندگي ايران در اين علوم منتج شده است و امروز نام ايران در بسياري از علوم راهبردي در كنار 10 كشور اول قرار گرفته است.
يكي از معيارهاي سنجش توان علمي هر كشور ميزان توليد علم در آن كشور است. در سال 2011 ايران از لحاظ رشد توليد علم مقام اول را در دنيا كسب كرده است. بررسي ها نشان مي دهد كه در 30 سال گذشته رشد توليدات علمي ايران 11 برابر متوسط رشد دنيا بوده است. موسسه ساينس متريكس در گزارشي تاكيد كرد نرخ رشد توليدات علمي ايران بيش از هر كشور ديگري در جهان بوده است. گزارش تحليلي اين موسسه، پس از بررسي نرخ رشد توليدات علمي جهان، به طور خاص به منطقه خاورميانه مي پردازد كه رشد توليدات علمي آن چهار برابر بيشتر از ديگر مناطق جهان بوده است. ساينس متريكس در تحليل وضعيت علمي خاورميانه مي نويسد: نكته قابل توجه در اين منطقه آن است كه رشد علمي آن، مديون دو كشور تركيه و ايران است كه بيشترين نرخ توليدات علمي را داشته اند. به طوري كه نرخ رشد تركيه 5/5 برابر و ايران 11 برابر بيشتر از متوسط ديگر كشورهاي جهان بوده است.
صعود رتبه توليد علم ايران به جايگاه 21 درسال 2011 و رتبه 19 توليد علم پزشكي كه از طريق پايگاه اسكوپوس مطرح شد ضربه بزرگي به اميد سران آمريكايي و صهيونيستي از فشارهاي چند دهه اي بود.
جالب است بدانيد ايران با 20درصد رشد، بيشترين توليدات علمي را در دنيا داشته درحالي كه كشورهاي چين 15 درصد و آمريكا 4درصد رشد داشته اند.
بررسي رتبه هاي سال هاي پيش هم جالب است. سال 2000 رتبه 48 و 2001 رتبه 45 و 2003 رتبه 40 تا اينكه رتبه علمي ايران درسال هاي 2004 تا 2008 به ترتيب 37، 33، 28 و 26 درسال هاي 2009 و 2010 رتبه 22 و 2011 با توليد 10 هزار و 827 مقاله رتبه 21 را از آن خود كرد.
رشد دانش و فناوري ضمن آنكه مي تواند نيازهاي داخلي هر كشور را مرتفع كند و رفته رفته موجب بالاتر رفتن كيفيت زندگي شهروندان شود به عنوان يك كالاي پر سود نيز در نظر گرفته مي شود كه بسياري از كشورها سالانه درآمد كلاني از آن بدست مي آورند. حركت به سمت اقتدار علمي يكي از مهمترين دست آوردهاي انقلاب در عرصه توليد علم و فناوري به شمار مي رود. بهترين و جامع ترين تحليل در اين زمينه را مقام معظم رهبري، آذر امسال در ديدار با شركتكنندگان در اجلاس جهاني اساتيد دانشگاههاى جهان اسلام و بيدارى اسلامى فرمودند كه:
"بايد كشورهاى اسلامى از لحاظ علم و فناورى پيشرفت كنند. گفتم غرب و آمريكا به بركت علم توانستند بر كشورهاى دنيا مسلط شوند؛ يكى از ابزارهاشان علم بود؛ ثروت را هم با علم به دست آوردند. البته مقدارى از ثروت را هم با فريبگرى و خباثت و سياست به دست آوردند، اما علم هم مۆثر بود. بايد علم پيدا كرد. روايتى است كه فرمود: «العلم سلطان من وجده صال و من لم يجده صيل عليه». بايد علم پيدا كنيد. علم كه پيدا كرديد، پنجهى قوى پيدا خواهيد كرد. اگر علم نداشته باشيد، كسانى كه داراى پنجهى قوى هستند، دست شما را ميپيچانند. جوانهاتان را به علم تشويق كنيد؛ اين كار ممكن است؛ ما در ايران اين كار را كرديم. ما قبل از انقلاب در رديفهاى آخرِ آخرِ علمى دنيا قرار داشتيم، كه هيچ نگاهى به طرف ما جلب نميشد. امروز به بركت انقلاب، به بركت اسلام، به بركت شريعت، كسانى كه در دنيا ارزيابى ميكنند، گفتند و در دنيا منتشر شد كه ايران امروز از لحاظ علمى در رتبهى شانزدهم دنياست."
سي وچهار سال پيش كه انقلاب اسلامي ايران به پيروزي رسيد هيچ كس تصور نمي كرد با گذشت تنها سه دهه بتواند به اين سرعت عرصه هاي پيشرفت علمي را طي كند.
البته اين نكته هم قابل توجه است كه هنوز تا كمتر كردن فاصله ها با علم جهان غرب راه درازي در پيش است و موانع بسياري در مقابل؛ بنابراين نبايد اجازه داد اين موانع روند دستيابي به علم و فناوري را در چنين دوراني كه تحريم هاي زيادي عليه ايران اعمال شده و نبوغ و دانش توانمندان ايراني را نشانه رفته است، كند سازد.
براي مثال درست است كه ايران در زمينه توليد علم رتبه خوبي در جهان را كسب كرده ولي همچنان در راه تبديل علم به صنعت مشكلات عديده اي وجود دارد.
پس از پيروزي انقلاب اسلامي، كليدواژه هايي همچون "توليد علم"، "اقتدار علمي"، "جهاد علمي"، "بومي سازي علم" و... مطرح شد.
هر كدام از اين واژه ها در پس خود داراي معاني عقيدتي و فرهنگي زيادي هستند كه ريشه تمام آنها به نپذيرفتن ذلت و وابستگي به رژيمهاي غربي باز مي گردد.
پيشرفت علمي هر كشور مستلزم آن است كه تك تك افراد جامعه در جايگاه خودشان بهترين عملكرد را داشته باشند. يكي از ساده ترين مسئوليت هايي كه هر جوان ايراني بايد در خود احساس كند و آن را نسبت به خود جهاد علمي تلقي كند، آرمان گرايي، جديت و خود باوري در مسئله علم است. همان طور كه مقام معظم رهبري در ديدار با دانشجوان فرمودند " آرمانگرائى در علم، يعنى در زمينهى مسائل علمى بايد دنبال قله بود؛ كه اين، توجه شما را به درس خواندن و خوب درس خواندن بايد نتيجه بدهد. من به شما عرض بكنم؛ امروز درس خواندن، علمآموزى، پژوهش و جديت در كار اصلى دانشجوئى، يك جهاد است."
در دنياي امروزي معمولاً پيشرفت ها و دستيابي به علوم و فنون در سراسر جهان در بستر تعاملات ميان كشورها به دست مي آيد، ولي ايران با وجود تمام تحريم ها مجبور است به دور از تعامل با بسياري از مراكز تحقيقاتي دنيا، به تنهايي روي پاي خود بايستد. جوانان متعهد و متخصص ايراني نه تنها در فناوري هسته اي بلكه در عرصه هاي بزرگ علمي نظير نانوتكنولوژي، بيوتكنولوژي، پزشكي و سلول هاي بنيادين توانسته اند موفقيت هاي بزرگي را كسب كنند و امروز در بسياري از اين رشته ها داراي جايگاه والايي هستند.
اين امر مسلما سخت است و راه رسيدن به چشم انداز مورد مطالبه را سخت تر مي كند ولي شدنيست. زيرا تاريخ 34 ساله انقلاب اسلامي نشان داده است كه مردم ما با وجود تمام سختي ها همچنان با اميد به راه خود ادامه مي دهند كه اگر غير از اين بود دشمنان انقلاب هرگز دست به ترور شخصيت ها و دانشمندان علمي كشور نمي زدند.
فاطمه مجدآبادي
بخش دانش و زندگي تبيان