تأثير انقلاب اسلامي ايران بر جنبش‏هاي سياسي اسلامي

انقلاب اسلامي ايران بر حركت‏هاي اسلامي معاصر، تأثير فراواني گذاشته است كه از آن جمله مي‏توان به بازتاب سياسي و فرهنگي آن اشاره كرد.

الف) بازتاب سياسي

يكي از مهم‏ترين دستاوردهاي انقلاب اسلامي ايران، تجديد حيات اسلام در جهان است. به بيان ديگر، عمر دوره‏اي كه اعتماد به نفس در ميان مسلمانان از بين رفته و خواهان هضم شدن در هويت جهاني بودند، به پايان رسيد و انقلاب اسلامي آن اعتماد به نفسي كه روزگاري پشتوانه تمدن بزرگ اسلامي بود، احيا و بارور كرد.
اين تجديد حيات اسلام، آثار مختلفي را براي جنبش‏هاي اسلامي به ارمغان آورد. يكي از اين آثار، انتخاب اسلام به عنوان بهترين و كامل‏ترين شيوه مبارزه است. چنين رويكردي، به معناي كنار گذاشتن انديشه‏هاي غيرمذهبي است كه همگي در نجات ملت‏هاي اسلامي از چنگال استبداد داخلي و خارجي ناتوان ظاهر شدند.

ب) بازتاب فرهنگي

انقلاب اسلامي ايران، ارزش‏هاي فرهنگي جديدي را در مبارزه سياسي جنبش‏هاي اسلامي مطرح كرد. يكي از اين ارزش‏ها، گرايش به جهاد است. جنبش‏هاي اسلامي پس از انقلاب اسلامي ايران، جهاد، شهادت و ايثار را به عنوان اصول اساسي پذيرفته‏اند.
مردمي بودن كه يكي از ويژگي‏هاي انقلاب اسلامي ايران است، در جنبش‏هاي سياسي اسلامي راه يافته است. اين جنبش‏ها دريافته‏اند كه اسلام، توانايي بسيج توده‏هاي مردم را دارد.
تقليد شعارهاي انقلاب اسلامي ايران از سوي جنبشگران مسلمان، شكل ديگر تأثير انقلاب اسلامي ايران است. براي مثال شعار مردم مصر «لا شرقيه و لا غربيه»، مردم كشمير «الله اكبر» و «خميني رهبر»، شعار مردم فلسطين «لا اله الا اللّه‏»، «اللّه‏ اكبر» و «پيروزي از آنِ اسلام است» مي‏باشد.
از ديگر مظاهر انقلاب اسلامي ايران كه در پيروان جنبش‏هاي سياسي اسلامي معاصر ديده مي‏شود، حجاب است. با پيروزي انقلاب اسلامي، گرايش به حجاب در نقاط مختلف جهان افزايش يافت.
تظاهرات به سبك ايران نيز يكي ديگر از آثار فرهنگي انقلاب اسلامي ايران بر حركت‏هاي اسلامي و سياسي معاصر به شمار مي‏آيد.

جهان‏شمولي

پديده‏هاي سياسي و اجتماعي بزرگ هر جامعه، همچون انقلاب‏هاي مطرح در تاريخ بشر، بر تحولات فكري، سياسي و اجتماعي در خارج از مرزهاي خود اثر مي‏گذارند. انقلاب اسلامي ايران نيز از اين قاعده بيرون نبوده است؛ به ويژه آنكه با رويكرد عقيدتي خود، از توانمندي تأثيرگذاري به گستره جغرافيايي جهان اسلام برخوردار بود. ويژگي اصلي انقلاب اسلامي، تبليغ اسلام و اصول اساسي آن است. جهاني بودن انقلاب در گسترش فرهنگ اسلامي و افزايش اقتدار اسلامي جلوه‏گر مي‏شود. گسترش انقلاب اسلامي نه تنها حركتي انقلابي، بلكه وظيفه‏اي ديني به شمار مي‏آمد. به همين دليل در اصل 154 قانون اساسي آمده است: «جمهوري اسلامي ايران، سعادت انسان‏ها در كل جامعه بشري را آرمان خود مي‏داند و استقلال، آزادي و حكومت حق و عدل را حق همه مردم جهان مي‏شناسد. بنابراين در عين خودداري كامل از هرگونه دخالت در امور داخلي ملت‏هاي ديگر، از مبارزه حق‏طلبانه مستضعفان در برابر مستكبران در هر نقطه از جهان حمايت مي‏كند».

بازتاب انقلاب نور در جهان

آسياي مركزي

استاد جمعه علي خان (معاون وقت وزير فرهنگ قرقيزستان) مي‏گويد: «شناخت اوليه ما از انقلاب، بسيار ناچيز بود... ما همين اندازه مي‏دانستيم كه امام خميني رحمه‏الله ، شخصيتي سازش‏ناپذير است كه سال‏ها در تبعيد زندگي كرده و به چيزي جز پيروزي انقلاب اسلامي و تأسيس حكومت اسلامي رضايت نمي‏دهد».
مقامات كشورهاي تازه استقلال يافته، اعتراف كرده‏اند كه با پيام امام خميني رحمه‏الله به گورباچف، به عمق شخصيت ايشان پي برده و دانسته‏اند امام خميني رحمه‏الله شخصيتي سياسي در رديف ديگر رهبران كشورها نيست. آنها پيام امام را مهم‏ترين و رساترين صداي انقلاب ايران در ميان ملت‏هاي خود مي‏دانند.

جنوب شرقي آسيا

احياي اسلام و تأثير انقلاب در آسياي جنوب شرقي، به شيوه‏هاي گوناگوني به ويژه در مالزي و اندونزي تجلّي يافته است. از نشانه‏هاي آشكار اين امر، حجاب بسياري از زنان، توجه هر چه بيشتر مردم به نماز، روزه و ديگر عبادات، برنامه‏هاي مذهبيِ بيشتر در تلويزيون، استناد به اسلام در سخنراني‏هاي سياست‏مداران و مشاركت بيشتر در سازمان‏هاي اسلامي بين‏المللي است. نظر عمومي بر اين است كه انقلاب ايران، تأثير مهمي بر عناصر آشنا به مذهب در اين كشورها داشته است و مسلمانان بيش از پيش هويت خود را شناخته‏اند.

لبنان و فلسطين

حركت‏هاي اسلامي در لبنان كاملاً با انقلاب اسلامي ايران در ارتباط هستند. يكي از اساتيد دانشگاه لبنان مي‏گويد: «در دنياي امروز، هر انساني بايد كسي را بيابد كه از طرف او حمايت شود. در اين ايام، تركيه با گرايش به غرب، اسلام را رها كرد و كسي نبود كه مسلمانان را حمايت كند. آمريكا و فرانسه و غرب نيز مسيحيان را حمايت مي‏كنند. در اين برهه مي‏بايست كسي اسلام و مسلمين را حمايت مي‏كرد. انقلاب اسلامي پيروز شد و مسلمانان لبنان و تمام مظلومان جهان را مورد حمايت خود قرار داد».

غرب و آمريك

تحليلگران و صاحب‏نظران معتقدند كه با آغاز عصر امام خميني رحمه‏الله ، دين و دين‏داري در همه جهان گسترش يافته و زنده شده است. از اين رو، كليساها جان تازه‏اي گرفتند و حتي مذهبي بودن در اروپا با ارزش تلقي شد. خلاصه اينكه عصر امام خميني رحمه‏الله ، عصر احياي دين و معنويت در جهان معاصر به شمار مي‏آيد.
يكي از انديشمندان اسلامي در اين‏باره گفته است: «مهم‏ترين دستاورد حركت امام خميني، احياي دين و دين‏گرايي در جهان معاصر بود؛ به گونه‏اي كه به بركت اين حركت، نه تنها پيروان دين اسلام، بلكه پيروان ديگر اديان، از جمله مسيحيت نيز حياتي دوباره يافته و در نتيجه دين و دين‏گرايي در ساير ملل نيز افزايش يافت».

ويژگي‏هاي انقلاب اسلامي

گرايش ديني

يكي از ويژگي‏هاي انقلاب مردم ايران، خدا محوري آن است. در اصل 56 قانون اساسي جمهوري اسلامي مي‏خوانيم: «حاكميت مطلق بر جهان و انسان از آن خداست و هم او، انسان را بر سرنوشت اجتماعي خويش حاكم ساخته است».
در وصيت‏نامه پير عرفان و بنيان گذار انقلاب اسلامي، در اين‏باره چنين آمده است: «ما مي‏دانيم كه اين انقلاب بزرگ كه دست جهان‏خواران و ستمگران را از ايران بزرگ كوتاه كرد، با تأييدات الهي پيروز گرديد. اگر نبود دست تواناي خداوند، امكان نداشت يك جمعيت 36 ميليوني با آن تبليغات ضد اسلامي و ضد روحاني خصوصا در اين صد سال اخير... يكپارچه قيام كنند و در سرتاسر كشور با ايده واحد فرياد اللّه‏ اكبر و فداكاري‏هاي حيرت‏آور و معجزه‏آسا، تمام قدرت‏هاي داخل و خارج را كنار [زند].... ترديدي نيست كه اين يك تحفه الهي و هديه غيبي بود كه از جانب خداوند منّان بر اين ملت مظلوم غارت زده عنايت شده است».

مردمي بودن انقلاب

مردمي بودن در انقلاب‏هاي ديگر هم كم و بيش ديده مي‏شود، ولي در انقلاب اسلامي ايران بسيار برجسته‏تر است. در اين انقلاب، بيشتر مردم به صحنه آمدند و خواستار سرنگوني رژيم شاهنشاهي و برقراري نظام اسلامي شدند. نظامي، كارگر، كارمند، كشاورز، روحاني، دانشجو و معلم، همه و همه در اين انقلاب سهيم بودند. اين وجه از مردمي بودن انقلاب شاخص است. در بيشتر انقلاب‏هاي ديگر، عنصر اصلي مبارزه، نيروهاي متشكل حزبي و شبه‏نظامي بودند كه از راه جنگ مسلحانه كار را تمام كردند و نقش مردم بيشتر حمايت و پشتيباني از آنها بود، ولي در انقلاب ما، همه مردم نقش داشتند و در سراسر كشور با يك شدت و قدرت با رژيم پهلوي به مبارزه برخاستند.

رهبري و مرجعيت

از ويژگي‏هاي مهم انقلاب اسلامي ايران كه از ويژگي الهي بودن انقلاب سرچشمه مي‏گيرد، نقش دين، عالمان ديني و رهبري و هدايت انقلاب است. همه انقلاب‏هاي ديگر به نوعي در مقابل دين و مذهب بودند، ولي اين انقلاب با رهبري و هدايت عالمان ديني آغاز شد و به سرانجام رسيد. در رأس اين بزرگان، شخص امام خميني رحمه‏الله قرار داشت كه بالاترين جايگاه ديني، يعني مرجعيت را دارا بود. رهبري ايشان، ويژگي‏هاي برجسته‏اي داشت كه برخي از آنها را برمي‏شماريم:
الف) امام كه مرجعي ديني بود، پايگاه وسيع و عميق مردمي داشت.
ب) ايشان با پايه‏گذاري قيام پانزده خرداد و مديريت و شجاعت بي‏مانند در آن جريان و ايام تبعيد، رهبري سياسي و انقلابي خود را به اثبات رساند.
ج) رهبري ايشان قاطعانه بود.
د) امام، هم طراح انقلاب بود و هم مدير و مجري آن.

اصالت

اصالت انقلاب اسلامي ايران دو بُعد دارد: نظري و عملي. در بعد نظري و فكري، آرمان‏ها و ايده‏هاي اين انقلاب، وارداتي نبوده، محصول جامعه و تاريخ ايران است. اسلام و عقايد اسلامي هزار و چهارصد سال قبل از سوي ايرانيان پذيرفته شده، در اين مدت به عنصر اصلي و اساسي فرهنگ و مليت ما تبديل شد. در بُعد عملي نيز مي‏بينيم كه مردم با نيروي خود و بدون كمك‏هاي مالي و تسليحاتي شرق و غرب يا همسايگان و با اتكا به خداوند و شعار «پيروزي خون بر شمشير» به پيروزي رسيدند.

اسلامي ـ ديني بودن انقلاب ايران

يكي از شروط درجه اول انقلاب ايران، اسلام است؛ زيرا رهبر اين انقلاب فردي روحاني و مرجع ديني بوده، سازمان‏دهي آن از راه سازمان سنتي هزار ساله حوزه‏هاي علميه ديني صورت مي‏گرفت. سازماني كه پنج عنصر و ركن اساسي داشت؛ علما و مراجع ديني، حوزه‏هاي علميه و مدارس ديني، بقعه‏ها و مزارهاي متبرك، مساجد و ائمه جماعات، دستجات و هيئت‏هاي مذهبي. بنابراين به دليل نقش اساسي دين اسلام در شرايط انقلاب ايران، اين پديده متصف به صفت اسلامي گرديده است.

خاستگاه عاشورايي انقلاب

از ديدگاه بسياري از انديشمنداني كه در زمينه علل و عوامل پيروزي انقلاب اسلامي ايران نظريه‏پردازي كرده‏اند، عامل مذهب از قوي‏ترين و اصلي‏ترين عواملي است كه در پيدايش و پيروزي انقلاب نقش بسزايي داشته است. همچنين مروري بر ادبيات سياسي رايج در روند وقوع انقلاب اسلامي، شعارها، سخنراني‏ها و بيانيه‏هاي رهبران نهضت، بيانگر اين واقعيت است كه از ميان عناصر مذهبي، فرهنگ عاشورا و نهضت امام حسين عليه‏السلام ، نقش به‏سزايي در اين زمينه بر عهده داشته است. فرهنگ شهادت، مبارزه هميشگي با باطل، طاغوت‏ستيزي، اصل پيروي از رضايت خداوندي و مصالح مسلمانان، و نيز فرهنگ نظارت عمومي و امر به معروف و نهي از منكر، از ويژگي‏هاي مؤثر فرهنگ عاشورا بر انقلاب ايران است.

گونه‏هاي تأثير فرهنگ عاشورا در پيدايش انقلاب اسلامي

الف) تأثير فرهنگ عاشورا بر اهداف افراد انقلابي
هدف و انگيزه مردم ايران از انقلاب اسلامي، نابودي ظلم، استبداد و استكبار، برپايي حكومت عدل الهي، اجراي احكام اسلامي به عنوان «معروف»، و جلوگيري از وابستگي به بيگانگان به عنوان «منكر» بود كه همان انگيزه و هدف امام حسين عليه‏السلام از قيام عاشورا به شمار مي‏آمد. حضرت امام درباره تأثير قيام عاشورا بر اهداف و انگيزه‏هاي انقلاب اسلامي مي‏فرمايد: «حضرت سيد الشهدا عليه‏السلام به همه آموخت كه در مقابل ستم، در مقابل حكومت جائر چه بايد كرد؟» به همين دليل يكي از مهم‏ترين شعارهاي افراد انقلابي اين بود: «نهضت ما حسينيه، رهبر ما خمينيه».
ب) تأثير فرهنگ عاشورا بر رهبري انقلاب
وجود رهبري حسين‏گونه امام خميني رحمه‏الله ، يكي از مهم‏ترين جلوه‏هاي تأثير نهضت عاشورا در پيدايش انقلاب اسلامي بود. مردم ايران، صلابت، شهامت، شجاعت، قاطعيت، سازش‏ناپذيري و روح حماسي امام حسين عليه‏السلام را در شخصيت امام خميني رحمه‏الله متجلي مي‏ديدند و شرايطي كه امام حسين عليه‏السلام براي رهبر و حاكم جامعه اسلامي توصيف مي‏كرد، در او مي‏يافتند. شعار «خميني، خميني تو وارث حسيني» بيانگر اين مطلب است.
ج) فرهنگ عاشورا و شيوه مبارزه
مردم ايران، تحت‏تأثير نهضت عاشورا، روحيه شهادت‏طلبي امام حسين عليه‏السلام و يارانش را در خاطره‏ها تكرار مي‏كردند. جوانان انقلابي با شعارهاي «الله اكبر» و «توپ، تانك، مسلسل، ديگر اثر ندارد» با تانك‏ها و مسلسل‏هاي رژيم ستمشاهي مقابله مي‏نمودند. حضرت امام خميني رحمه‏الله مي‏فرمايد: «كيفيت مبارزه را... اينكه قيام در مقابل يك حكومت قلدري كه همه‏جا را در دست دارد، با يك عدهمعدود، بايد چطور باشد، اينها چيزهايي است كه حضرت سيدالشهداء عليه‏السلام به ملت آموخته است».
د) عزاداري امام حسين عليه‏السلام و انقلاب
ايام عزاداري امام حسين عليه‏السلام و اماكن عزاداري مانند مساجد، تكيه‏ها و خيمه‏هاي عزاداري، به عنوان مهم‏ترين زمان و مكان براي فعاليت نيروهاي انقلاب و آگاهي مردم از مفاسد حكومت پهلوي، و نيز سازمان‏دهي آنان براي راهپيمايي، تظاهرات و فعاليت‏هاي انقلابي به شمار مي‏آمد.

فرهنگ عاشورا و پيروزي انقلاب اسلامي

با مروري بر مقاطع سرنوشت‏ساز پيروزي انقلاب اسلامي، مشخص مي‏شود كه فقط آغاز انقلاب، ايام عزاداري امام حسين عليه‏السلام و با الهام از آموزه‏هاي نهضت عاشورا بوده است كه به برخي از آنها اشاره مي‏كنيم:
1. قيام پانزده خرداد، در پي سخنراني امام خميني رحمه‏الله در روز عاشوراي سال 1342 پديد آمد.
2. هفده شهريور نيز يكي از مقاطع مهم انقلاب بود كه تحت‏تأثير عاشورا و فرهنگ آن شكل گرفت. امام خميني رحمه‏الله در اين‏باره فرموده است: «هفده شهريور مكرر عاشورا و ميدان شهدا مكرر كربلا، و شهداي ما مكرر شهداي كربلا، و مخالفان ملت ما مكرر يزيد و وابستگان او هستند».
3. اعلاميه تاريخي امام خميني رحمه‏الله در روز 21 بهمن 1357 مبني بر شكستن كودتا و حكومت نظامي رژيم كه تصميم داشتند رهبران اصلي انقلاب را دستگير كرده و به گمان خود براي هميشه به انقلاب پايان دهند، نوعي حماسه عاشورايي به شمار مي‏آيد.

فرهنگ عاشورا و تداوم انقلاب

اگر انقلاب اسلامي بخواهد بر مبناي فرهنگي كه شكل گرفته تداوم يابد، ناگزير بايد همواره به آن فرهنگ توجه كند. روحيه شهادت‏طلبي، آزادگي و شرف، عزّت نفس، مبارزه با ظلم و... در عرصه‏هاي مختلف سياست خارجي و روابط با ديگر كشورها و همچنين عرصه سياست داخلي، از سياست‏گذاري در ابعادِ مختلف اقتصادي، اجتماعي، سياسي، فرهنگي و... گرفته تا بخش‏هاي اجرايي، همه بايد به آموزه‏هاي نهضت امام حسين عليه‏السلام و فرهنگ عاشورا پاي‏بند باشد. امام خميني رحمه‏الله در قسمتي از سخنان خويش مي‏فرمايد: «فداكاري حضرت سيدالشهداء عليه‏السلام است كه اسلام را براي ما زنده نگه داشته است... بايد بدانيد كه اگر بخواهيد نهضت شما محفوظ بماند، بايد اين نهضت‏ها را حفظ كنيد».

شعارهاي راهبردي

ايدئولوژي و ماهيت هر انقلاب در شكل ساده و مردمي، در شعارهاي آن تجلّي پيدا مي‏كند و شعار، از ديرباز ابزاري براي شناساندن اهداف و مظهر خواسته‏هاي مردم بوده است. شعارهاي مردم ايران كه خواسته‏هاي آنها را مطرح مي‏كرد، در واژه‏هاي زير قرار مي‏گيرد.
1. استقلال
بي‏ترديد بنيادي‏ترين شعار مردم در دوران مبارزات ستمشاهي، استقلال‏طلبي بود. ايرانِ زمان شاه، در حكم «ژاندارم منطقه» براي آمريكا و غرب عمل مي‏كرد. قانون كاپيتولاسيون كه از سوي دولت ارائه شد و به تصويب مجلس شوراي ملي وقت رسيد، مصونيت مستشاران آمريكايي را تضمين مي‏كرد تا آنان بدون هيچ‏گونه ترس و نگراني، در داخل ايران به غارت اموال و ثروت عمومي مردم بپردازند. ارتش رژيم شاه هم كاملاً در اختيار ژنرال‏هاي آمريكايي بود و از خود هيچ اراده‏اي نداشت.
استقلال، بزرگ‏ترين دستاورد انقلاب اسلامي براي مردم ايران بود. از اين رو، قانون اساسي جمهوري اسلامي در اصل‏هاي مختلف خود، به صورت برجسته بر استقلال كشور تأكيد دارد. امروز بدون مبالغه مي‏توان گفت كه ايران، مستقل‏ترين كشور دنيا به شمار مي‏آيد.
2.آزادي
آزادي، در زمره مطالبات مردم و همواره در صدر اهداف نهضت‏ها و جنبش‏هاي استقلال‏طلبي و آزادي‏خواهي ايران در دو قرن اخير بوده است. رژيم مستبد و ديكتاتور پهلوي با ايجاد جوّ اختناق و خفقان، حداقل آزادي‏ها را نيز از ملت ايران دريغ مي‏ورزيد و به جاي آن، زندان‏ها پُر از مجاهدان راه حق بود. مجلس‏ها و دولت‏هاي دست نشانده، يكي پس از ديگري مي‏آمدند و مي‏رفتند و در اين ميان آنچه بي‏اهميت مي‏نمود، نقش مردم و قانون بود. حكومت پليسي كه به ويژه پس از كودتاي 28 مرداد 1332 با هدايت آمريكا و انگلستان براي حمايت همه‏جانبه از رژيم شاه در ايران شكل گرفت، تمام همت خود را صرف سركوب آزادي و مبارزه با مجاهدان راه حق مي‏كرد. در چنين فضايي، ملت ايران فرياد «آزادي» را در كنار «استقلال» و «جمهوري اسلامي» فرياد زدند.
3.جمهوري اسلامي
شهيد آيت‏اللّه‏ مطهري بر اين عقيده بود كه «جمهوري»، شكل حكومت بوده، «اسلامي» محتواي اداره كشور را نشان مي‏دهد. جمهوري اسلامي، با رأي بيش از 98 درصد مردم ايران جاي‏گزين رژيم سلطنتي شد. حضرت امام خميني رحمه‏الله هم اين روز را عيد اعلام كرده، در پيامي به اين مناسبت فرمودند: «مبارك باد بر شما چنين حكومتي كه در آن اختلاف نژاد و سياه و سفيد و ترك و فارس و كرد و بلوچ مطرح نيست. همه برابرند... و تفاوت بين زن و مرد و بين اقليت‏هاي مذهبي و ديگران در امر اجراي عدالت نيست».
4.نه شرقي، نه غربي
شعار مهم نه شرقي نه غربي، گوياي نفي سلطه بيگانگان بر امور داخلي كشور است. با پيروزي انقلاب اسلامي، راهبرد سياست خارجي جمهوري اسلامي در ذيل سياست نه شرقي، نه غربي بر چند اصل استوار است: نفي هر گونه سلطه‏جويي و سلطه‏پذيري، حفظ استقلال همه‏جانبه و تماميت ارضي كشور، دفاع از حقوق همه مسلمانان، عدم تعهد در برابر قدرت‏هاي سلطه‏گر، روابط صلح‏آميز متقابل با دولت‏هاي غيرمحارب، ممنوعيت انعقاد هر قراردادي كه موجب سلطه بيگانه شود، و حمايت از مبارزه حق‏طلبانه مستضعفان در برابر مستكبران در هر نقطه جهان. در سايه اتخاذ چنين سياستي بود كه ابعاد مبارزه با استكبار در ايران گسترش يافت و فرهنگ بيگانه‏ستيزي و ضداستكباري نهادينه شد.

ضرورت شناخت انقلاب اسلامى

در قرن ما پيروزى انقلاب اسلامى در ايران حادثه مهم و حيرت انگيزى بـراى جـهان بود كـه مـى توانست در رابـطه با مسأل سياسى جهان و منطقه ايفاگر نقش تعيين كننده و تحولات غير قابل پيش بينى باشد.
ايـن حادثه بزرگ قرن از يكسو معادلات سياسى استكبار را در ادامه سـياست سلطه وتقسيم استعمارى جهان بهم زد و از سوى ديگر يكى از اسـتـوارترين رژيـمهاى وابـسته را كـه از حـمايت قـدرتهاى بـزرگ برخوردار بود ريشه كن نمود و در كشورى چون ايران با اهميتى كه از نـظـر اسـتراتژيكى و اقـتصادى بـراى قـدرتهاى بـزرگ جـهان دارد تحولى سياسى - مردمى و عظيم بوجود آورد.
مـهمتر از ايـن دو رونـد انـقلاب اسلامى با آگاهي هاى عميقى كه در مـيان مـلتهاىمسلمان جـهان بـويژه در كشورهاى اسلامى بوجود آورد زمـينه تـحولات سـياسى ريشه دار و بـينشها و گـرايشها و حـركتها و سازماندهي هاى سياسى چشمگيرى را فراهم آورد.
ايـن جـريان سـياسى يكبار ديگر اسلام را به عنوان يك قدرت تعيين كننده در جهان مطرح نمود و چشم انداز وحدت بزرگ جهان اسلام و حركت عـظيم بـازيابى خويشتن خـود و گريز از سلطه و ايستادگى در برابر اسـتعمار كـهنه و نـو و ايجاد قطب سياسى جديد در جهان و فروريزى رژيـمهاى وابـسته و تـحميلى را در سـرزمينهاى پـرنعمت اسلامى در بـرابر ديدگان مشتاق ولى غم و ياس گرفته يك ميليارد مسلمان گشود و مـوجـى از وحـشـت و اضـطـراب در دلـهاى پـر از امـيد و آرزوى استعمار گران آفريد.
بـه اعـتراف تحليل گران سياسى شگفتيهاى كه انقلاب اسلامى در جهان آفـريد بـيشتراز آنـهأى است كه دنيا در طول شصت سال اخير بخود ديـده اســت, شــگـفتيهأى كـه تحليلها, تـئوريها و پـيش بينيهاى صاحب نظران سياسى را بى اعتبار نموده است.
انـقلاب اسـلامى بـلوك بنديها و نـظام دوقـطبى تـثبيت شده در نظام بـين المللى كنونى جهان را درهم ريخت و با وجود تضاد عميقى كه بر روابط دو ابرقدرت حاكم بود وآن دو را آشتى ناپذير مى نمود وادار بـه سازش و اتخاذ موضع واحد در برابر اين پديده سياسى جديد نمود و تحولات عمده اى را در مسأل مختلف جهان بدنبالآورد.
غـرب طـى چـند تـجربه تـلخ در مـصاف با يكپارچگى اسلام در جريان جنگهاىصليبى و درگيرى با امپراطوريهاى اسلامى و مانند آن خاطرات تـرسناك وتكان دهنده اى را در حافظه تاريخ خود بيان دارد ولى اين بـار خـطر عـظيمتر وگسترده تر و دهشتناكتر از آن بود كه درگذشته ديده بود.
پـديده كاملا نوظهور مقاومت در لبنان با الهام از انقلاب اسلامى و جـهان اسـلامى درمصر و ديگر كشورهاى اسلامى براى غرب بيش از آنچه كه تصور مى كرد وحشتناك و طليعه جهنمى سوزان براى استكبار بود.
انـقلاب اسـلامى در مـقايسه بـا انـقلابهاى ديگر جهان از يك سلسله ويژگيها وامتيازهاى اصولى برخوردار است كه از نظر فرهنگ و دانش و تـئورى انــقـلاب آن رادر رده بـالاى پـديده هاى سـياسى بـزرگ و انقلابهاى مهم جهان قرار داده است مزايأى چون ماهيت ايدئولوژيكى , قـدرت رهـبرى , و عـمق تـحولات نـاشى ازانـقلاب موجب گرديده كه بـسيارى از صـاحب نظران علوم سياسى در تئوريهاىانقلاب در كشورهاى اسلامى تجديد نظر كنند و الگوى جديدى را مورد بررسى قرار دهند. و از سـوى ديـگر متفكران و بنيان گذاران حركتها و نهضتهاى اسلامى همواره الگوهاىانقلاب را در لابلاى تاريخ اسلام جستجو مى كردند و هر كـدام سعى بر آن داشتند كه از حوادث برجسته تاريخ اسلام در تبيين راه و حركت و خط مشى و شيوه خود الهام بگيرند و روند و حركت خود را دنباله جريانهاى تاريخى گذشته اسلام قلمداد كنند.
فـروغ انـقلاب اسـلامى كـه پس از صدر اسلام مهمترين و ريشه دارترين وشـكوهمندترين حـادثه تـاريخ اسلام است همه درخشندگيهاى فرازهاى بـرجسته تاريخ اسـلام را دربـرگرفت و جـايگزين همه الگوهاى گذشته تاريخ اسلام گرديد.
بـى شك با مطالعه حتى سطحى و گذرا در زمينه ماهيت انقلاب اسلامى و بازتابهاىجهانى آن و دستاوردهأى كه براى ملل مسلمان بويژه ملت مـسلمان ايـران به ارمغانآورده است ما را به اين نتيجه مى رساند كـه انـقلاب اسلامى نه تنها حادثه بزرگ قرن در جهان و تاريخ ايران اسـت بـــلــكـه خـود از مــهـمترين فـرازهـاى تـاريـخ اسـلام و پـديده اىشگفت انگيز و معجزه ايست الهى كه تجلى قدرت لايزال خداوند - عـلى رغم قدرتهاى مـادى و شـرأط بـر حـسب ظاهر غير قابل تغيير سياسى و اجتماعى محسوب مى گردد.
تـاريخ تـحـليلى انقلاب هاى گوناگون, يكى از گنجـينـه هاى عظيم و ميراث هاى گرانبـهاى بـشرى است كه بـا بـررسى آن ها مى توان نقش و اهميت هر يك را در مسير پـر فراز و نشيب جوامع انسانى دريافت و با عبرت آموزى از آنها, مسير حركت خويش را روشن تر نمود; چرا كه گذشتـه چـراغ راه آينده است و بـه فرموده حضرت امام خمينى(رحمت الله عليه):((تاريخ معلم انسان هاست)).
اكـنون بـه سي امين سالگرد انقلابى نزديك مى شويم كه پيروزى آن موجب تبديل ساختار سياسى جهان از نظام دو قطبـى بـه نظام سه قطبى ((اسلام(بـنيادگرايى اسلامى), كاپيتاليسم, كمونيسم)) گرديد.
انـقلاب اسـلامى ايران, بـى هيچ ترديدى معجزه اى الهى بـود كه بـه دست معجزه گر مردى از سلاله پـاك پـيامبـر(صلي الله عليه و آله و سلم), بـه انجام رسيد و نگاه اميد مظلومان و مستـضعفان جـهان را بـه خـود خـيره ساخـت.
تـاثير عـملى و سريع انقلاب اسلامى در منطقه و بـرآشفتن شعله خشم مردم مسلمان و غير مسـلمان در بـسـيارى از كشورهاى تـحـت سـلطه استعمار, خود گواه روشنى بر اين مدعاست; زيرا در كمتر مقطعى از تاريخ بـشريت, شاهد پـيروزى و تـاثير گذارى قاطع يك جنبـش صرفا مردمى بوده ايم.
ايـن جـنبش الهى, همه متفكران و سياستمداران را به حيرت و تعجب واداشت زيرا هيچ يك از تـحليلگران و سازمان هاى جـاسوسى دنيا كه به دقيقترين وسأل كسب اطلاعات سرى مجهز بـودند, نتوانستند وقوع چنين انقلاب شگرفى را در منطقه حساس خاورميانه و در دوره اقتدار شاهنشاهى حاكم بر ايران پيش بينى نمايند.
بـررسى مـاهيت و علت و ابعاد مختلف اين حركت عظيم الهى نه تنها از آن رو ضرورى مى نمايد كه شناخت اين نهضت به استمرار و حفظ آن كمك مى نمايد زيرا ادامه يا ثـبـات آن بـدون شناخت دقيق ماهيت و ابـعاد آن, تقريبـا ناممكن است ـ بـلكه لزومش از آن جهت نيز رخ مى نمايد كه بـدون فهم اعجاز و الهى بـودن آن و همچنين استـثنإ بـودن اين حركت رعد آساى اسلامى, نمى تـوان از عمق جان, بـدان دل بست و خداوند را بر آن شكر گزار بـود كه ((لئن شكرتم لازيدنكم)) شكر نعمت, نعمتت افزون كند.
براي شناخت انقلاب اسلامي ابتدا به دلايل لزوم پرداختن به بررسى نهضت انقلاب اسلامى مى پردازيم و سپـس ويژگى هاى آن را مورد بـررسى قرار مى دهيم, وسپس نظريات مختلف در بـاب عوامل پيروزى انقلاب اسلامى را در بـوته نقد قرار مى دهيم و پس از بـيان مختـصر دسـت آوردهاى مهم انقلاب اسـلامى, در پـايان نتـيجـه عملى پرداختن به مباحث قبلى را ذكر خواهيم نمود.
الف ـ ضرورت شناخت تحليلى انقلاب اسلامى:
بــه طـور كلى مى توان از پنج محور در جهت اثبـات ضرورت پرداختن به بررسى انقلاب اسلامى ايران بهره جست كه عبارتنداز:
1ـ دريافت ارزش انقلاب.
2ـ جلوگيرى از انحراف انقلاب.
3ـ تثبيت انقلاب.
4ـ تداوم انقلاب.
5ـ صدور انقلاب.
اينك بـه تـوضـيح اجـمالـى هر يك از اين محـورها مىپـردازيم.

دريافت ارزش انقلاب

آگاهى دقيق از سير پـيدايش اين نهضت و وضعيت فرهنگى, اقتصادى و سـياسى كـشور در زمان رژيم سابق, سبب مى گردد تا گرانبـهايى اين گوهر استثنايى را در دنياى زور و استكبار امروز, بهتر و بـيشتر دريابـيم و بـا احساس مسووليت عميق تـرى, قدردان موهبـت استـقلال جمهورى اسلامى باشيم.

جلوگيرى از انحراف انقلاب

رمـز انـحراف هر نهضتى, در انحراف از ريشه هاى استـوارى آن نهضت نهفته است, به عنوان مثال, نهضتى كه بر پايه اقتصاد و تكيه بـر پـول پـولداران استوار شده است, بـا تقليل امكانات مادى رو بـه انحطاط خواهد گذاشت. و بـالعكس, نهضتى كه ايمان و ايدئولوژى در آن حرف اول را مى زند, گر چه از تـاثير عوامل اقتـصادى بـر كنار نخواهد ماند, اما تهاجم فرهنگى بـرنده تـرين سلاح در قطع ريشه هاى آن خواهد بود.

تثبيت انقلاب

اكـنون كـه در مقطع خـاصى از تـاريخ تـحـولات جـهان و هم چـنين, موقعـيت حـسـاس و سـرنوشـت سـازى از دوران انقـلاب اسـلامى قـرار گرفته ايم, مسئوليت ما ايجاب مى كند تا واقعيت ها, ريشه ها و علل و آثـار پـديده هاى مخـتـلف انقلاب را در ابـعاد سياسى, اقتـصادى و فرهنگى مورد شناسايى قرار دهيم تا بتوانيم بـا يك بـرنامه ريزى حساب شده اركان انقلاب را تثبيت نماييم.

تداوم انقلاب

اسـتمرار هـر جنبـشى, متوقف است بـر زنده نگاه داشتن انگيزه هاى اوليه و اصلى آن جـنبـش. انگيزه هاى اصلى مردم مسـلمان ايران در رويارويى با رژيم طاغوت, نيز عبـارت بـودند از: استقلال فرهنگى, آزادى سياسى و جـمهورى اسلامى. بـا تـحليل دقيق اين انگيزه ها در مرحله نظر و سپس برنامه ريزى عملى براى پياده كردن آن ها در سطح اجتماع, مى توانيم تـداوم انقلابـمان را تـا ابـد تـامين نمأيم.

صدور انقلاب

هـر ايـده يا فرهنگى از دو راه مى تواند گسترش يابد و از مرزهاى داخلى ملت خويش فراتر رود: 1ـ تـحميل استـكبـارى اين فرهنگ بـا اسـتـفاده از تـبـليغات دروغين(تـهاجـم فرهنگى)2ـ نفوذ واقعى و استـدلالى اين فرهنگ در فكر و روان ملت هاى ديگر(تـبـليغ راستـين بـا تـحليل و شناخت ماهيت انقلاب اسلامى, مى توانيم رموز نفوذ اين نهضت در ميان مردم ايران و نتـيجتـا ملت هاى ديگر را بـه راحتـى تشخيص داده و با برنامه ريزى هاى درازمدت تبـليغى, در جهت گسترش مرزهاى ايدئولوژيكى خود, گام هاى موثرى برداريم.

ماهيت انقلاب

بـه تـعبير فـلاسفه هـر پـديده اى مـركب از دو چيز است ((ماهيت)) (چيستى) و ((وجود))(هستى) انقلاب نيز از اين قانون مستثنى نبوده داراى ماهيت و وجود است اينك مى خواهيم ببينيم انقلاب ايران از چه ماهيتى برخوردار است؟ اقتصادى ؟ سياسى؟ ايدئولوژيكى ؟ يا هر سه ؟ يا اسلامى ؟ قـبل از ورود در بـررسى مـاهيت انـقلاب مـلت ايـران بررسى نظرات ديـگران در رابـطه بـاانقلابها امـرى ضـرورى اسـت و تـا جأى كه نـگارنده اطـلاع دارد سـه نـظريه وجود داردكه طرفدار هر نظريه اى مـى خواهند هـمه انـقلابهاى دنيا و از جمله انقلاب ملت ايران را با نـظريه خـود تـطبيق دهـند ايـنك بـطور اخـتصار به آن سه (نظريه مى پردازيم:

نظريه اقتصادى

گـروهى بـرآنند كـه هـر چـند انقلابها در دنيا با اشكال مختلف و گـوناگون واقـع مى شوند ولى با دقت در آنها مى بينى كه همه به يك ريـشه برمى گردند و آن همان ريشه مادىو اقتصادى بوده و به تعبير ديـگر ريـشه طـبقاتى دارنـد كـه طـبقه فقير عليه طبقه مرفه قيام مـى كنند گـرچه بـصورت ظاهر چهره سياسى يا ايدئولوژيكى و عقيدتى دارنـد لـذااين گروه (ماديين) همه انقلابهاى دنيا (اعم از انقلاب كبير فرانسه و اكتبر روسيه وانقلاب چين و ...) را انقلابى طبقاتى و اقـتصادى مـى دانند و مى گويند انقلابها هماننديك بيمارى است كه در مـوارد مـختلف از خـود آثار گوناگون نشان مى دهند اما يك طبيب حـاذق و پـزشك مـتخصص مـى فهمد كـه هـمه ايـن علأم و آثار مختلف نـشات گرفته از يك اصل است لذا در انقلابها نيز اين نارضأيها به يك نارضايتى و همه اين خشم ها به يك خشم و همه اين آرمانها به يك آرمـان برمى گردد و آن همان جنبه مادى و اقتصادى است و خلاصه همه انقلابها انقلاب محرومين عليه مرفهين است و ريشه همه آنها محروميت اقتصادى است.

نظريه سياسى

گـروهى ديـگر مـى گويند اين طور نيست كه همه انقلابها به محروميت مادى واقتصادى برگشته و همگى نشا ت گرفته از فقر و گرسنگى باشد چرا كه طغيان ازجهت گرسنگى اختصاص به انسان ندارد بلكه حيوانات نيز در هنگام گرسنگى شديد ممكن است طغيان نمايند البته ممكن است در جـأى كـه نـظام طـبقاتى حاكم است انقلاب در آنجا ريشه طبقاتى داشـته بـاشد امـا ايـن موضوع كليت ندارد زيراممكن است جامعه اى دوقـطبى نـبوده و مـردم بـه دو دسته گرسنه و سير تقسيم نگردند و همگان در رفاه مادى باشند ولى از نظر سياسى در اختناق بسر برده وتـحت فـشار باشند و چون اصل آزادى و آزاد زيستن يك اصل انسانى است ممكن است مردم براى بدست آوردن آزادى قيام نمايند هر چند كه از نـظر اقـتصادى دررفـاه اند و انقلاب كبير فرانسه بيشتر با اين انگيزه واقع شده است نه به انگيزه اقتصادى.
پس اين كه شرط اساسى انقلاب را دوقطبى بودن جامعه از نظر اقتصادى مى دانندنظريه صحيحى به نظر نمى رسد.

نظريه ايدئولوژيكى

مـمكن اسـت انـقلابى در جـهان رخ دهد كه نه ماهيت اقتصادى داشته بـاشد و نـه ماهيت سياسى و آزادى خواهى بلكه ماهيتى آرمان خواهى اعـتقادى وايـدئولوژيكى داشـته بـاشد بدين معنى مردمى كه به يك مـكتب ايـمان و اعـتقاد داشته و به ارزشهاى معنوى آن مكتب شديدا وابسته هستند وقتى آن مكتب را در معرض خطر و آماج حمله هاى بنيان بـرافكن مشاهده نمايند, خشمگين و ناراضى ازآسيبهأى كه بر پيكر مكتب شان وارد شده, براى برقرارى مكتبشان و جلوگيرى ازتباهى آن دسـت بـه قيام مى زنند واين نوع انقلابها و قيامها ربطى به سير و گـرسنگى شكم و يا ارتباطى به داشتن يا نداشتن آزادى سياسى ندارد چـرا كـه مـمكن اسـت هـم شكمشان سـير بـاشد و هم از آزادى سياسى برخوردار باشند.
بـنابراين منحصر كردن انقلابها در اقتصادى صرف , يا سياسى منحصر يـا عـقيدتى خالص روشـى بـه صـواب نـبوده بـلكه ايـن هر سه عامل مـى توانند سـبب بـروز انـقلاب گردند ممكن است انقلابى ريشه عقيدتى داشته باشد همانند نهضتهاى انبيا عليهم السلام و همه نهضتهأى كه در عـالم بـخاطر دفـاع از حريم دين و عقيده انجام مى گيرد و ممكن است ريشه سياسى داشته باشد همانند انقلاب كبير فرانسه وممكن است ريـشه اقـتصادى داشـته بـاشد هـمانند انقلابهاى كمونيستى كه بجز (كار,نان و مسكن) چيز ديگرى را نمى فهمند و همه همشان تامين اين سـه جهت است البته ممكن است انقلابى فرهنگى باشد و يا اشكال ديگر ...

ماهيت انقلاب كبير ايران چيست ؟

همان گونه كه نظرات سه گانه در رابطه با انقلابهاى دنيا وجود داشت صاحبان آن نظرات هر كدام كوشش مى كنند كه انقلاب ملت ايران را نيز بـا نـظريه خـود تـطبيق دهند و هر كدام هم براى اثبات مدعاى خود شـواهدى از انـقلاب آورده و مـدعيند كـه انقلاب بـا نظر آنان قابل تـطبيق اسـت يـكى مـدعى اقـتصادى و مادى بودن انقلاب است و ديگرى سياسى و سومى اعتقادى و ايدئولوژيكى.
در مـقابل ايـن سـه گـروه گـروهى مـدعى اند كه انقلاب بر خلاف همه انقلابها تك بعدىنبوده بلكه هر سه جهت در آن است لذا با أتلاف و هـمكارى هر سه عامل اين انقلاب تحقق پيدا كرده است پس انقلاب مردم ايـران انـقلاب تك عاملى نيست بلكه داراى عوامل سه گانه اقتصادى , سياسى و عقيدتى است.
ولـى با دقت بيشتر روشن مى گردد كه هيچيك از اين نظرات چهارگانه از جـهتى صحيح نبوده بلكه نظر ديگرى در اينجا صادق است و آن اين اسـت كـه انـقلاب مـردم ايران بـه رهبرى امام خمينى ((رحمت الله عليه)) ماهيت اسـلامى دارد و تـك عاملى است اما عاملى كه همه علل و عوامل قبلى را يـكجا در بـرداشته و تامين كننده همه آن جهت ها است زيرا اسلام ديـن جـامع و كـاملى است كه براى تامين سعادت بشر در همه جوانب آنآمـده اسـت و نـمى توان آن را در يـك بعد منحصر دانست آنان كه انـقلاب اسـلامى رامـنحصر در بـعد اقـتصادى يـا سـياسى يا عقيدتى دانسته اند به يك گوشه و يك بعد آن نگاه كرده اند و از بقيه ابعاد آن غـافل مانده و يا سر به تغافل زده اند لذا پس از پيروزىانقلاب بـراى نـامگذارى آن نـظرات گـوناگون عـرضه شـد ولـى امام خمينى فرمودند كه :
((جـمهورى اسـلامى)) نـه يك كلمه زيادتر و نه يك كلمه كمتر زيرا قـرار دادن لـفظدموكراتيك مثلا در كنار اسلامى اهانت به اسلام است چون نشانه آن است كه اسلام مردمى نبوده و در اعطا آزادى ناقص است كه بايد با لفظ دموكراتيك آن را جبران نمود.
بـنابراين وقـتى انقلاب ماهيتى اسلامى داشت قهرا جنبه هاى سياسى , اقـتصادى واعتقادى نيز در آن تعبيه شده است زيرا مسئله سياست و اقتصاد و معنويت و اعتقادجز متن اسلام و از دستورات اصلى آن است كه ما بطور خلاصه و فهرست به آن اشاره مى كنيم:

عقيده و آرمان

از اين كه دين اسلام دين معنويت بوده و انسانها را بيش از هر چيز به معنويت وكمالات معنوى سوق داده و تمام همش آن است كه مردم را بـسوى خـدا كشانده وهمه سعادت بشر را در پرتو قرب به خدا تامين نـمايد جـاى بـحث و گـفتگو نـيست ودستورات اسلام براى حفظ دين و مـبارزه بـالا مذهبان و دفاع از كيان عقأد اسلامى بهترين شاهد بر مدعاى ماست.
در بينش اسلامى و رهبران دينى به هيچ وجه جاى تحمل اين جهت نيست كـه بنشينند و نـظاره كنند كه ديگران به مقدسات دينى آنان اهانت كـرده و به راحتى ازكنار آن بگذرند فتواى تاريخى امام در رابطه بـا كـفر جـبهه ملى كه گفته بودند: ((لايحه قصاص در اسلام يك حكم غـير اصـولى و غير انسانى است)). و يا حكم به كفر واعدام سلمان رشـدى نـويسنده كـتاب آيـات شـيطانى , و يـا نامه اى كه امام به مديرعامل صدا و سيماى جمهورى اسلامى محمد هاشمى در تاريخ 9 / 11 / 1367 دررابـطه بـا اهـانتى كه در يك مصاحبه راديوئى از ناحيه زنـى بـه مقام مقدس حضرت صديقه طاهره فاطمه زهرا سلام الله عليها شده بود نوشته بود فرمود: شخصى كه متصدى پخش اين برنامه راديوئى بـوده بـايد اخـراج و تعزير شود و آن فردى هم كه چنين سخنانى را گـفته اسـت اگر ثابت شود كه قصد اهانت داشته است بايد اعدام شود هـمه و هـمه روشـنگر اين جهت است و اصولا آنچه كه بيش از هر چيز مـردم ايران را وادار بـا انقلاب عليه نظام طاغوت كرده است اعمال خـلاف اسـلام نـظام طاغوت بـود از قـبيل تغيير تاريخ , كشف حجاب , اشاعه فحشا و....

آزادى

مـسا لـه حـريت و آزادى از مسأل اساسى و اصولى اسلام بوده و با تـبعيضهاى طبقاتى و به بردگى كشاندن انسان سخت مخالف است لذا به هـمه انسانها اعلام مى دارد كه خدا ترا آزاد آفريده است تو خود را عـبد و بـرده ديگران قرار مده و اگر كسى خواست ملتى را به بردگى بـكشاند آن مـلت بـايد بـه هـر طـريق مـمكن (ولـو بـا انـقلاب و مـبـارزه) خود را از يـوغ بــردگى آزاد نـمايد, لـذا مـولى عـلى عـليه السلام در وصيتى كه براىفرزندش امام مجتبى عليه السلام تنظيم فرموده است مى فرمايد: و لا تكن عبدغيرك وقد جعلك الله حرا.
و در نـامه خـود به مالك اشتر حاكم مصر مى نويسد كه مبادا آزادى را از مـردم سلب نمأى دل را سراپرده محبت توده مردم كن بر آنان مـهرورز و بـا آنـان نرم باشد مباداهمچون درنده اى شكار افكن به ريختن خون آنان پردازى چرا كه آنان دو دسته اند:
يـا در ديـن بـا تو برادرند و يا در آفرينش با تو برابر اگر از آنـان لغزشى سر زد (اگرمى خواهى خدا بر تو ببخشايد) تو نيز آنان را بـبخش ... بـه مـردم جرئت و شهامت حرف زدن را بده تا بتوانند حـقشان را از تو مطالبه نمايند و ميدان را براى اعتراضآنان باز گذار چون رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم فرمود امتى كه در بين آنان حق ناتوان بى نگرانى و ترس از توانايان گرفته نشود هرگز رستگار نخواهد شد.و يا وقتى كه مجاهدان صدر اسلام در قادسيه با لشكر رستم فرخ زاد فـرمانده سـپاه ايران روبـرو مى شود رستم شب اول زهره بن عبدالله سـركرده سـپاه اسـلام را بـه نزدخود طلبيده و به او پيشنهاد صلح مـى دهد و بـه ايـن صـورت كه پولى گرفته و برگردندو اين پيشنهاد مـورد قــبـول فـرمـانده سـپـاه اسـلام قـرار نـمى گيرد و پـس از گفتگوهاىبسيار رستم از فرمانده اسلام مى خواهد كه هدف از دين شما چـيست ؟ درباره آن قدرى براى ما توضيح بده زهره بن عبدالله گفت:
اسـاس دين ما بر دو چيز است يكى شهادت به يگانگى خدا, دوم شهادت بـه رسـالت مـحمد بن عبد الله صلى الله عليه و آله و سلم , رستم مـى گويد: ايـن كـه عـيب نـدارد ديـگر چه ؟ گفت: ديگر آزادساختن بـندگان خـدا از بـندگى انسانهأى همانند خود و ديگر آن كه همه انـسان ها ازيـك پـدر و مـادرند لـذا هـمگان بـا يكديگر برادر و خـواهرند پس كسى حق استعمار واستثمار ديگرى را ندارد و اين است اصل آزادى در اسلام كه اساسش بر نفى بردگى و استثمار است.
اسـلام در بـعد اقتصادى نيز سرآمد مذاهب و مكاتب ديگر است و امـوراقتصادى در روايـات مـا بـعنوان يكى از اركان دين و زندگى دنيا به حساب آمده كه اگراغنيا به آن توجه نكنند و به فكر ضعفا و مـستمندان نـباشند يـك پايه آن منهدم مى شود و فقر مالى در كلام اميرالمو منين عليه السلام به عنوان مرگ بزرگ دانسته شد و در خطبه شـقشقيه حـضرت يـكى از عـوامل پذيرش مقام خلافت را اين جهت معرفى فـرموده است كه خداوند از علما و دانشمندان هر قومى تعهد گرفته است كه بر شكمبارگى ظالم و گرسنگى مظلوم صبر نكنند و مهمتر از آ ندر نامه 53نهج البلاغه كه خطاب به مالك اشتر حاكم او در مصر است هم در رابطه با تجار وبازار و صاحبان صنايع سفارش اكيد داشته و هـم در رابطه با مستمندان جامعه كه فرمود : الله الله فى الطبقه الـسفلى من الذين لاحيله لهم فى المساكين و المحتاجين واهل البو سى و الزمنى ...
بـنابراين اگـر گـفتيم انقلاب ملت ايران ماهيتى اسلامى دارد قهرا شـامل سـياست واقتصاد و عقيده نيز هست هر چند كه عده اى بودند و نـخـواستند انـقـلاب را بـعـنوان اسلامى بـپذيرند و از طـرفى نـيز نـمى توانستند مخالفت صريح داشته باشند لذاكوششها كرده اند كه از مـتن اسـلام يـعنى از آيات و روايات كمك گرفته و به نظراتشان رنگ اسـلامى داده و بدينوسيله نظرات خود را به مردم بقبولانند و تمام هم اين گروه اين بود كه به اين انقلاب مقدس چهره و ماهيت اقتصادى و طبقاتى بدهند لذا به مسئله استضعاف و استكبار و آيات و روايات مربوطه به آن بسيار تمسك جسته وبه هر كسى هم كه از نظر مالى سر و سـامانى داشـته بـرچسب اسـتكبارى مـيزده و بـا اوبـه مـبارزه بـرمى خواسته غـافل از اينكه موضوع استضعاف و استكبار يك بعد از ابـعادوجودى اسـلام اسـت نـه همه ابعاد آن و تازه آيات و روايات مـربوطه بـه اسـتكبار واسـتضعاف نمى خواهند سخنان ماركسيستها را تـاييد كرده و بگويند بار انقلاب تنهابر دوش محرومين است و طبقه مرفه عموما در جهت خلاف آنند بلكه نكته اصلى در آن آيات و روايات نـيز چيزى است كه اين گروه از آن غفلت داشته و يا عمدانخواستند مـتــوجه آن شـونـد و آن ايـن اســت كــه در اســلام و حــكـومت اسـلامى برنامه ريزى و جهت گيرى آن بسوى ضعفا و مستمندان جامعه است و حـاكم اسلامى بايد بيشترين سعى خود را در رفع نيازمنديهاى آنان قـرار دهد نه آنچه كه گروههاى منحرف (منافقين و ...) از آن آيات و روايات استفاده كرده اند.
لـذا در انـقلاب ما همه اقشار از غنى و فقير از شهرى و دهاتى از طـلبه و دانشجو ازبازارى و كشاورز همه و همه شركت داشته اند (هر چـند كـه مـمكن اسـت هـمگان سـهم مادى نداشته باشند) و اصولا رمز مـوفقيت رهـبرى انـقلاب در همين اسلامى بودن انقلاب بود اگر سخن از آزادى و سـياست بـود و اگـر سخن از اقتصاد و امور مالى بود ويا امـور ديـگر همه و همه تحت تعليمات اسلام و با استناد به آيات و روايـات اهـلبيت عليهم الـسلام بود وگرنه اگر رهبرى انقلاب سخن از آزادى يـا مـسأل اقـتصادى بـه شيوه مـكاتب شرقى يا غربى مى داشت يقينا از چنين موفقيتى برخوردار نمى شد.
سـئوال : مـمكن است گفته شود چه فرقى است بين اين نظريه (اسلامى بـودن انقلاب) و نظريه چهارم كه مى گفت در انقلاب ايران هر سه عامل مـو ثـر بـوده وانـقلاب ايـران سـه بعدى بوده است يعنى چه اينكه بـگوئيم انقلاب اسلامى است يابگوئيم عاملش اقتصادى سياسى و معنوى است؟ جـواب : اولا : شـما هيچ انقلابى را در دنيا نمى توانيد پيدا كنيد كـه اين سه عامل هماهنگ و دوشادوش هم (آنگونه كه در انقلاب اسلامى بـوده اند) در ايجاد يك انقلاب و پيشبرد اهداف آن كوشا باشند, اگر در انـقلاب مـا چـنين بـود مـعلوم مى شودكه اين عوامل سه گانه خود مستقلا عامل نيستند بلكه تحت عامل فوق عمل مى كنند و آن اسلام است.
و ثانيا: ما مى گوئيم انقلاب ما نيز تك عاملى بوده و عامل آن نيز تنها اسلام بود وچون اسلام دين جامع و كاملى است شامل بقيه عوامل نـيز هـست هـر چـند كـه ايـن نظريه به مذاق خيليها خوش نمى آيد و نـمى خواهند ايـن نـهضت عـظيم و پـر ثـمر بنام اسلام تمام شود لذا كـوششها مى شود كه به آن ماهيت سياسى يا اقتصادى داده شود, ولى :
يـريدون لـيطفئوا نـور الـله بافواههم و الله متم نوره ولو كره الكافرون.
سـئوال : بـراى پـى بردن به حقيقت و ماهيت يك انقلاب و نهضتى چه مـعيارى وجـوددارد كـه انـسان از آن طريق به ماهيت آن انقلاب پى ببرد؟ مثلا ما از كجا بفهميم كه ماهيت انقلاب ملت ايران اسلامى است ؟ يا غير اسلامى ؟ جـواب : بـا تـوجه بـه چند امر در انقلاب ماهيت آن انقلاب شناخته مى شود:
1 - بررسى پيرامون افراد و گروههأى كه بار نهضت و انقلاب را به دوش داشتند.
2 - ريـشه يابى و ارزيـابى علل و عواملى كه باعث ايجاد و پيشبرد آن انقلاب مى شد.
3 - مطالعه و بررسى درباره اهدافى كه انقلاب تعقيب مى نمود.
4 - تحليل نقش رهبرى و تاكتيكهاى بكار گرفته از ناحيه او.
5 - بررسى شعارهأى كه به انقلاب و نهضت حيات و حركت مى بخشيد.
6 - تـوجه بـه گـستردگى و فراگير بودن نهضت از آن جهت كه به يك طبقه و قشرخاصى تعلق نداشت يا به عكس وابسته به گروه خاص و قشر مخصوصى بود.
هـمه ايـنها مـى توانند پـرده از چهره انقلاب برداشته و ماهيت يك نـهضت را مـشخص نمايند و مـا با توجه به همين امور است كه انقلاب ملت ايران را به رهبرى امام خمينى((رحمت الله عليه)) اسلامى مى دانيم.
منابع:
كتاب انقلاب اسلامى و ريشه هاى آن، عباسعلي عميدزنجاني
كتاب مباحثى پيرامون انقلاب اسلامى ،شهيد حجت الاسلام باهنر
ماهنامه پاسداراسلام
ماهنامه گلبرگ
ماهنامه ديدارآشنا